ဖန္တီးျခင္း၏ အႏုပညာ

ဂ်ဴး
ေမေမအခုေရးေနသည့္စာကို သား အခု မဖတ္ႏိုင္ေသးတာ ေမေမသိပါသည္။ သားသည္ အခုမွ အသက္ သံုးႏွစ္ျပည့္ခါစ လူကေလးမဟုတ္လား။ သို႔ေသာ္ သားစာဖတ္ႏိုင္သည့္အ႐ြယ္အထိ ေမေမ မေစာင့္ႏိုင္ေလာက္ေအာင္ ေမေမ့ အေတြးေတြက ေလာႀကီးေနသည္ သား။ သား ဘယ္လိုႀကီးျပင္းလာမွာလဲ၊ သားသည္ ဘယ္ေနရာတြင္ ထူးခၽြန္ထက္ျမက္ၿပီး ဘယ္ေနရာတြင္ ညံ့ဖ်င္းမည္လဲ။ သား၏အနာဂတ္ကို အခု ပဲ ျမင္ခ်င္လြန္းလို႔ ေမေမ စိတ္လႈပ္ရွားစြာ ရင္ခုန္လွပါၿပီ။


သားကေလးသံုးႏွစ္အ႐ြယ္မွာ သားႏွင့္ပတ္သက္သည့္ အနာဂတ္ကို ေမေမ အဆံုးအစမရွိ က်ယ္လြင့္စြာ စိတ္ကူးၾကည့္ႏိုင္သည္။ သားကပံုသဏၭာန္မေပၚလာေသးသည့္ ႐ႊံ႕ေစးတံုးကေလး တစ္တံုးကိုး။




သားက ရထားေတြကိုခ်စ္သည္။ သံလမ္းပါသည့္ ကစားစရာရထားေလးကို တေမ့မေမာ ေဆာ့ကစားေနတတ္ေသာ သားသည္ ရန္ကုန္ႏွင့္ မႏၱေလးေျပးဆြဲသည့္ ရထားႀကီးေတြကို စီးရသည့္အခါ လက္ခုပ္လက္ဝါးတီး၍ ခုန္ဆြခုန္ဆြ ေက်နပ္ ၾကည္ႏူးေနတတ္သည္ မဟုတ္လား။ သားသည္ တစ္ခ်ိန္ခ်ိန္မွာ ရထားႀကီးတစ္စင္းကိုေမာင္းႏွင္မည့္သူ ျဖစ္လာမလား၊ သို႔မဟုတ္ ရထားေတြကိုပိုင္ဆိုင္ေသာသူ ျဖစ္လာမလား၊ ဒါက သား၏ စိတ္အားသန္မႈႏွင့္ ဖန္တီးတီထြင္စြမ္းရည္ေပၚမွာ မူတည္လိမ့္မည္။

သားႏွင့္ပတ္သက္သည့္ ေမေမ့ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေတြက တျခားမိခင္ေတြ၏ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေတြႏွင့္ တူခ်င္မွ တူပါလိမ့္မည္။ ေမေမက သားကိုဆရာဝန္ျဖစ္ဖို႔၊ အင္ဂ်င္နီယာျဖစ္ဖို႔၊ စစ္ဗိုလ္ျဖစ္ဖို႔၊ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္ျဖစ္ဖို႔၊ အႏုပညာရွင္ျဖစ္ဖို႔၊ ေက်ာင္းဆရာျဖစ္ဖို႔ စသည္စသည္ တိက်စြာသတ္မွတ္ၿပီး ေမွ်ာ္လင့္မထားပါ။ ေမေမေမွ်ာ္လင့္သည္က တစ္ခုတည္း၊ သား စိတ္ဝင္စားစြာေ႐ြးခ်ယ္လိုက္ေသာ ပညာရပ္တစ္ခုမွာ သားသည္ဖန္တီးတီထြင္ႏိုင္သည့္ အရည္အခ်င္းျဖင့္ ထူးခၽြန္စြာ ေအာင္ျမင္ႏိုင္ဖို႔၊ အဲဒါေမေမ၏ တစ္ခုတည္းေသာ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ျဖစ္သည္ သားရယ္။

အဲသည္တစ္ခုတည္းေသာ ေမေမ့ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ ျပည့္ဝဖို႔ အခုကတည္းက ေမေမႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ရေတာ့မည္။ ေမေမ့မွာ အရည္အခ်င္းေတြ လိုအပ္ေနေသးသည္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ လူတစ္ေယာက္ ထူးခၽြန္ေသာ ဖန္တီးရွင္ပုဂၢိဳလ္ ဂ်ီးနီးယပ္စ္ ျဖစ္လာဖို႔ သူ႔ပတ္ဝန္းက်င္က ဝိုင္းဝန္းမတင္ေပး၍ မရႏိုင္ေသာ္လည္း ထူးခၽြန္မည့္ကေလးတစ္ေယာက္ကို အရည္အေသြးေတြ ပ်က္စီးသြားေအာင္ေတာ့ သူ႔႔ပတ္ဝန္းက်င္က ဆြဲခ်ပစ္ႏိုင္သည္ဟု ေမေမနားလည္ထားေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ သားမွာ ဖန္တီးတီထြင္ႏိုင္စြမ္းရွိလွ်င္ ထိုအရည္အေသြးကို ေမေမ ဆြဲခ်ဖ်က္ဆီးမပစ္မိဖို႔ အေရးႀကီးပါသည္။

ဒါေၾကာင့္ ေမေမ့မွာ ေဟာသည္ အရည္အခ်င္းေတြႏွင့္ ျပည့္မီေအာင္ ေမေမ ႀကိဳးစားရလိမ့္မည္။

(၁) ကေလးတစ္ေယာက္လို ေတြးတတ္သည့္အက်င့္ ရွိရမည္။

ကေလးတစ္ေယာက္မွာ ဖန္တီးစိတ္ႏွင့္ စိတ္ကူးျဖန္႔က်က္သည့္ အရည္အေသြးေတြ ရွိသည္။ ေမေမသိပါသည္။ ကေလးတစ္ေယာက္၏ ဖန္တီးၾကံဆစြမ္းရည္ကို အားေပးတတ္ဖို႔ဆိုလွ်င္ ေမေမ့မွာ ကေလးတစ္ေယာက္၏ စိတ္ကူးၾကံဆမႈမ်ိဳး ရွိဖို႔လိုသည္။

တစ္ခါတုန္းက ပန္းခ်ီအေက်ာ္အေမာ္တစ္ေယာက္ ျဖစ္လာႏိုင္ဖြယ္ရွိသည့္ကေလးတစ္ေယာက္ လူႀကီးမိဘတို႔၏ မသိနားမလည္မႈေၾကာင့္ ေလယာဥ္ပိုင္းေလာ့ ျဖစ္သြားရဖူးသတဲ့။ အဲသည္လူကေတာ့ ကြယ္လြန္သူ ျပင္သစ္ဆရာႀကီး အန္တြမ္း ဒီ စန္းတက္ဇူေပရီပါပဲ။ သူေရးခဲ့ေသာ 'မင္းသားေလး' အေၾကာင္း ေမေမ သားကို ပံုေျပာျပဖူးပါသည္။ အဲသည္ စာအုပ္ထဲမွာ သူ ငယ္စဥ္က ေရးဆြဲခဲ့သည့္ ပန္းခ်ီ႐ုပ္ပံုတစ္ခုအေၾကာင္း ေျပာထားသည္ မဟုတ္လား။ သူေရးဆြဲသည္က ဆင္တစ္ေကာင္လံုးကို မ်ိဳထားသည့္ ေႁမြႀကီး၏ပံု၊ သို႔ေသာ္ ေႁမြ၏ ျပင္ပပံုသဏၭာန္ကိုပဲ ပံုေဖာ္ေရးဆြဲထားသျဖင့္ လူႀကီးေတြကို 'ဒါေၾကာက္စရာေကာင္းလား' ေမးသည့္အခါ 'ဒါ ဦးထုပ္တစ္လံုးပဲ၊ ဦးထုပ္ကို ဘာေၾကာင့္ ေၾကာက္ရမွာလဲ' လို႔သာ ျပန္ေျဖၾကသတဲ့။ ထိုအခါ လူႀကီးေတြ အေသအခ်ာျမင္တတ္ဖို႔ ေႁမြ၏ အတြင္ပိုင္းကိုပါ ေဖာက္ထြင္းေရးဆြဲျပရျပန္သတဲ့။ အဲသည္အခါက်မွ ဆင္ကို မ်ိဳထားေသာ ေႁမြကို လူႀကီးေတြ ျမင္တတ္သြားပါသတဲ့။ သို႔ေသာ္ လူႀကီးေတြက သူ႔ကို အဲလိုပံုမ်ိဳးမဆြဲဖို႔၊ ပထဝီ၊ သမိုင္း၊ သခ်ၤာဘာသာကိုပဲ ပို၍ စူးစိုက္ေလ့လာဖို႔ တိုက္တြန္းေဖ်ာင္းဖ်ၾကပါသတဲ့။ အဲသည္လိုႏွင့္ Antoine de Saint Exupery ဟူေသာ လူတစ္ေယာက္သည္ ပန္းခ်ီအေက်ာ္အေမာ္ ျဖစ္မလာဘဲ ေလယာဥ္ပိုင္းေလာ့ ျဖစ္လာခဲ့ေလသတဲ့။ သူက ဟာသစြက္ၿပီး ေရးထားပါသည္။

သားက ေမေမ့အား ဆင္ကိုမ်ိဳထားသည့္ ေႁမြတစ္ေကာင္ပံုကို ျပင္ပသဏၭာန္ျဖင့္ေရးဆြဲၿပီးလာျပခဲ့လွ်င္ အဲဒါကို ဦးထုပ္အျဖစ္ ေမေမျမင္သြားမိမွာကို စိုးရိမ္သည္။ ဆင္ကိုမ်ိဳထားသည့္ ေႁမြႀကီးပဲဟု ျမင္တတ္ၿပီး ထိုပံုေၾကာင့္ ေမေမ ေၾကာက္သြားခ်င္ပါသည္။ အဲသည္လို ေဖာက္ထြင္းသိျမင္ဖို႔ဆိုလွ်င္ ေမေမသည္ သားေတြးသလို ေတြးတတ္မွ ျဖစ္မည္။

ေမေမတို႔လူႀကီးေတြသည္ အသက္ႀကီးလာသည့္အခါ ပညာေတြတတ္လာသည္။ အေတြ႔အၾကံဳဗဟုသုတေတြ မ်ားလာသည္။ တားျမစ္ခ်ဳပ္တည္းမႈေတြ မ်ားလာသည္။ အဲသည္အခါမွာ ေမေမတို႔၏ စပ္စုစိတ္ စူးစမ္းၾကံဆစိတ္ေတြ ဆံုး႐ံႈးသြားေတာ့သည္။ အလံုးစံုကုိသိသူေတြ ျဖစ္လာပါရဲ႕။ သို႔ေသာ္ က်႐ံႈးမွာေၾကာက္သျဖင့္ စိတ္ကူးအသစ္ေတြႏွင့္ ေဝးရေလသည္။ သား အ႐ြယ္ေရာက္သည့္အခါ ေမေမတို႔လို သားမွာ အဲသည္ အရည္အခ်င္းေတြ မဆံုး႐ံႈးေစခ်င္ပါ။ အဲသည္ စပ္စုစိတ္၊ စူးစမ္းၾကံဆစိတ္ေတြသည္ ထူးခၽြန္ေသာဖန္တီးစိတ္ကူးရွင္ျဖစ္ဖို႔ အေရးႀကီးေသာ လိုအပ္မႈေတြ ျဖစ္သည္သား။

ကေလးတစ္ေယာက္လိုေတြးလွ်င္ လြတ္လပ္သည္။ အလိုအေလွ်ာက္ သဘာဝတုန္႔ျပန္မႈ ရွိသည္။ အေၾကာက္အလန္႔ ကင္းမဲ့သည္။ ေဝဖန္ခံရမွာကို မေၾကာက္၊ အဲသည္အခါမွာ စိတ္ကူးသစ္ေတြကို ဖန္တီးႏိုင္လိမ့္မည္။ ဒါမွလည္း စိတ္ကူးသစ္ေတြ ဖန္တီးေသာ သားကို ေမေမက အားေပးႏိုင္ပါလိမ့္မည္။

(၂) ေမးခြန္းေတြကို သားေမးတဲ့အခါ ေမေမ စိတ္ရွည္ရွည္ေဆြးေႏြးႏိုင္က်င့္ရွိရမည္။

ကေလးတစ္ေယာက္ကို ေမးခြန္းေတြ ေမးတတ္ေအာင္သင္ေပးစရာ မလိုပါ။ ကေလးေတြက ေမးခြန္းေမးသည့္ အေလ့အထ ရွိၿပီးသားပါ။ ထိုအေလ့အထကို ေပ်ာက္သြားေအာင္ တားျမစ္ပိတ္ပင္လိုက္သူက လူႀကီးေတြသာ ျဖစ္သည္။

ေကာင္းကင္ႀကီးက ဘာေၾကာင့္ ျပာေနတာလဲ။
ကေလးတစ္ေယာက္၏အဲသည္ေမးခြန္းမ်ိဳးကို အတိအက် မေျဖႏိုင္ေသာ၊ စိတ္႐ႈပ္ေထြးေနေသာ လူႀကီးသည္ ကေလးကို ဟန္႔တာပိတ္ပင္လိုက္မွာ အမွန္ပဲ။ ထိုအခါ ကေလးအေနႏွင့္ ေမးခြန္းေမးျခင္းမွာ မသင့္ေတာ္ေသာကိစၥတစ္ခုအျဖစ္ လက္ခံၿပီး တြန္႔ဆုတ္သြားမွာပဲ။
'ဘာေၾကာင့္လဲ' ဆိုေသာေမးခြန္းသည္ ကေလးေတြဆီမွာ အျမဲရွိသည္။ ကေလးေတြက အရာရာကို ညီတူညီမွ် အေလးအနက္ထာေးသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။
ဒီအပင္က ဆူးေတြ ရွိၿပီးေတာ့ ဟိုအပင္က ဘာျဖစ္လို႔ ဆူးမရွိတာလဲ။ သား ေမးလာလိမ့္မည္။ အဲသည္အခါ ေမေမ မေျဖတတ္ေပမဲ့ တတ္စြမ္းသမွ် ႐ုကၡေဗဒေလာကသဘာဝျဖင့္ ဖန္တီးအားထုတ္ကာ ေမေမ ေျဖရေတာ့မည္။

ေနပူက်ဲက်ဲမွာ အိမ္အျပင္ကို မထြက္ရဘူး......ဟု ေမေမ တားျမစ္သည့္အခါ သားက “ဘာေၾကာင့္လဲ၊ ဘာျဖစ္လို႔ မထြက္ရမွာလဲ၊ ထြက္ရင္ ဘာျဖစ္မလဲ” ဟု ျပန္ေမးလာခဲ့လွ်င္ ေမေမ စိတ္မတိုမိမွ ျဖစ္မည္။ “ဘာေၾကာင့္” ဟူေသာ ေမးခြန္းကိုသားေမးတိုင္း အဲသည္ေမးခြန္းအတြက္ ေမေမ့မွာ အေျဖ အဆင္သင့္ရွိရမည္။ သားေမးတိုင္း ေမေမေျဖႏိုင္မွ သားက ဆက္ေမးဖို႔သတၱိရွိလိမ့္မည္။ သား ေမးခြန္းေတြေမးတတ္မွ ျပႆနာတစ္ခုကို ဘက္ေပါင္းစံုမွ သား ဆင္ျခင္ေျဖရွင္းႏိုင္လိမ့္မည္။

တစ္ခါတုန္းက ေမေမစာအုပ္ေတြ စီထပ္ေနသည့္အခါ သား၏ မမက ေမေမ့အနားမွာကူညီၿပီး စာအုပ္ေတြ သယ္ေပးေနခဲ့သည္။ အဲသည္တုန္းက သားသည္ ေမေမ့ဘဝထဲသို႔ ေရာက္မလာေသး။ ေမေမ့ဆီမွာ၊ ေမေမ့အိမ္မွာ၊ ေမေမ့သားအျဖစ္ဝင္လာဖို႔ ခပ္လွမ္းလွမ္းမွ အကဲခတ္ေနဆဲကာလ ျဖစ္လိမ့္မည္။ သား မမက အသက္ ၄- ၅ ႏွစ္အ႐ြယ္ေပါ့။ သား မမက စာအုပ္ေတြကုိ အျမင့္ႀကီးထပ္ေစခ်င္သည္။ ေမေမက ႏွစ္ပံု သံုးပံုခြဲလ်က္ ခပ္နိမ့္နိမ့္သာ ထပ္သည္။ သား မမက ေမေမ့ကို ေမးခဲ့သည္။

“ေမေမ.....အျမင့္ႀကီး ဘာလို႔မထပ္တာလဲ”
“ဘာလို႔မထပ္သလဲဆိုေတာ့ ၿပိဳက်မွာမို႔ေပါ့”လို႔ ေမေမ ေျဖခဲ့သည္။ သူမ်ားအေျပာကို လြယ္လြယ္ႏွင့္လက္မခံခ်င္ေသာ သား မမက မ်က္ေမွာင္ၾကဳတ္သည္ သား။ သည္ေတာ့ ေမေမက သမီးစိတ္ႀကိဳက္အျမင့္ႀကီး ထပ္ေပးလိုက္သည္။ အဲသည္အခါ စာအုပ္ပံုက ၿပိဳက်သြားေလသည္။ ထိုအခါမွ သမီးက လက္ခံသြားေတာ့သည္။

ဘာေၾကာင့္ ဟူေသာအေမးကို လက္ေတြ႔ရွင္းျပႏိုင္သည့္အခါေတြ ရွိသည္။ လက္ေတြ႔ရွင္းျပလို႔မျဖစ္ဘဲ စကားႏွင့္သာ ရွင္းျပႏိုင္ေသာကိစၥေတြလည္း ရွိပါသည္။ လက္ေတြ႔ရွင္းျပလို႔ရသည့္ကိစၥေတြမွာ လက္ေတြ႔ရွင္းျပထားမွ လက္ေတြ႔မျပႏိုင္သည့္ကိစၥတို႔တြင္ ေမေမတို႔၏အေျဖကို သားတို႔ ေက်နပ္လိမ့္မည္။ အဲသည္လို ေက်နပ္မွလည္း ေနာက္ထပ္ဆက္၍ ေမးခြန္းေတြေမးဖို႔ စိတ္အားထက္သန္လိမ့္မည္။
သည္ေတာ့ ေမေမ သားတို႔ေမးသမွ် ေမးခြန္းေတြကုိ စိတ္ရွည္ရွည္ေျဖရင္း အားေပးခ်င္ပါသည္။

(၃) အဆပြားယူတဲ့ အေတြးအေခၚ (Reproductive Thinking) ထက္ ထုတ္လုပ္ဖန္တီးႏိုင္တဲ့ အေတြးအေခၚ (Productive Thinking) ကို ပိုၿပီး လိုအပ္ေၾကာင္း သားကို အသိေပးေျပာျပရမည္။


ေမေမတို႔ သာမန္လူေတြသည္ အဆပြားယူေသာ အေတြးကိုသာ ေတြးတတ္ေလ့ရွိၾကသည္။ သေဘာကေတာ့ အတိတ္ကၾကံဳေတြ႔ခဲ့တဲ့ ဆင္တူ႐ိုးမွားျပႆနာေတြအေပၚမွာ အေျခခံၿပီး ေတြးေတာျခင္းျဖစ္သည္။ အရင္တုန္းက ၾကံဳခဲ့သည့္ ျပႆနာကို ေမေမတို႔သင္ထားသည့္ပညာ၊ ေတြ႔ျမင္ထားသည့္ဗဟုသုတေတြသံုးၿပီး ေျဖရွင္းခဲ့ပံုမ်ားကို ျပန္လည္မွီျငမ္းၿပီး အဲသည္ ထံုးတမ္းစဥ္လာအတိုင္း ေနာက္ထပ္အဆပြား ေတြးေခၚေျဖရွင္းနည္း ျဖစ္သည္။ အဲသည္ ေတြးေခၚေျဖရွင္းနည္းကို မမွန္ဘူးဟု ေမေမမဆိုလိုပါ။ သို႔ေသာ္ အသစ္အသစ္ေသာ နည္းလမ္းစိတ္ကူးေတြ ကုိမရႏိုင္။ ရၿပီးသားကိုပဲ ရလိမ့္မည္။ အဲသည္နည္းႏွင့္ ေမေမတို႔ အားလံုး သာမန္လူေတြ ျဖစ္ခဲ့ၾကရသည္။

ထူးခၽြန္ထက္ျမက္သည့္ပုဂၢိဳလ္ေတြကေတာ့ ေမေမတို႔ႏွင့္ မတူ။ သူတို႔က ထုတ္လုပ္သည့္အေတြးကိုသာ ေတြးၾကသည္။ ျပႆနာတစ္ခုကို ရင္ဆိုင္ရသည့္အခါ သူတို႔စဥ္းစားပံုက
“ဒီျပႆနာကို နည္းလမ္းဘယ္ႏွစ္မ်ိဳးနဲ႔ ငါ ခ်ဥ္းကပ္ စဥ္းစားႏိုင္မလဲ”
“ငါျမင္ထားတဲ့နည္းကုိ ေနာက္ထပ္ဘယ္လိုျပန္ေတြး ၾကည့္ႏိုင္ဦးမလဲ”
“ဒီျပႆနာကို ငါ မတူညီတဲ့နည္းေတြ ဘယ္ႏွစ္မ်ိဳးေလာက္နဲ႔ ေျဖရွင္းၾကည့္ႏိုင္မလဲ” အဲသည္လို စဥ္းစားေတြးေခၚပါသည္။

ေမေမတို႔ကေတာ့ “အရင္တုန္းက ဘယ္သူကေတာ့ ဒီ ျပႆနာမ်ိဳးကို ဘယ္လိုကိုင္တြယ္ခဲ့ဖူးတယ္” ဆိုသည့္ အတိတ္အေတြ႔အၾကံဳ သင္ခန္းစာမွပြားယူသည့္ အေတြးကိုသာ ေတြးတတ္သည္။
သားကို ေမေမက Productive Thinking သာ ေတြးေစခ်င္သည္။ အဲသည္နည္းျဖင့္သာ သားသည္ ျပႆနာကို နည္းလမ္းေပါင္းစံုမွ ေတြးဖို႔ စိတ္ရွည္လိမ့္မည္။ နီးစပ္သည့္အေျဖတစ္ခု ရသြားသည့္အခါ အျခားအေျဖတစ္ခုအတြက္ ဒုကၡမခံလိုေတာ့သည့္ စိတ္ေက်နပ္မႈမ်ိဳးလည္း သားမွာ လြယ္လြယ္ မျဖစ္ေပၚေစလိုပါ။
အိုင္းစတိုင္းဟူေသာ သိပၸံပညာရွင္ ထူးခၽြန္ပုဂၢိဳလ္ႀကီးအေၾကာင္း ေမေမသားကို ေျပာျပရဦးမည္။ တစ္ခါတုန္းက အိုင္းစတိုင္းကို လူတစ္ေယာက္က ေမးခဲ့ဖူးသတဲ့သား။

“သာမန္လူတစ္ေယာက္နဲ႔ ဆရာႀကီးနဲ႔ ဘာေတြ ကြာျခားလို႔လဲ”
အဲသည္ေတာ့ အိုင္းစတိုင္းက ေဟာသည္လို ျပန္ေျဖခဲ့သတဲ့။
“သာမန္လူတစ္ေယာက္ကို ေကာက္႐ိုးပံုထဲမွာ အပ္ တစ္ေခ်ာင္းရွာခိုင္းၾကည့္ခဲ့ရင္ သူ ရွာေဖြပါလိမ့္မယ္၊ ဒါေပမဲ့ အပ္ တစ္ေခ်ာင္း ေတြ႔ၿပီးဆိုတာနဲ႔ သူ အရွာရပ္ပစ္လိုက္လိမ့္မယ္။ ကၽြန္ေတာ္ကေတာ့ အပ္တစ္ေခ်ာင္းေတြ႔ၿပီးေပမဲ့ ေကာက္႐ိုးပံုတစ္ခုလံုး ေမႊေႏွာက္ဆုတ္ၿဖဲၿပီးေတာ့ ေနာက္ထပ္ေတြ႔ႏိုင္သမွ် အပ္အားလံုးကို ဆက္ရွာေနမွာပဲ၊ အဲဒီလို ကြာျခားပါတယ္”

ရစ္ခ်တ္ဖိုင္းမင္း (Richard Feynman) ဆိုတဲ့ အေမရိကန္ ႐ူပေဗဒပညာရွင္တစ္ေယာက္က စာသင္ေက်ာင္းေတြမွာ ဆပြားေတြးေခၚျခင္းအက်င့္ကို မသင္ေပးဘဲ ထုတ္လုပ္ေတြးေခၚျခင္းအက်င့္ကို သင္ေပးဖို႔ အဆိုျပဳခဲ့သည္။
ဥပမာ ၂၉ ဂဏန္းကို ၃ ဂဏန္းႏွင့္ေပါင္းရမဲ့ ပုစၧာတစ္ပုဒ္ဆိုပါစို႔။ ၂၉+၃ ရဲ႕ အေျဖကို တြက္တတ္ဖို႔က သူတို႔ဆီက တတိယတန္းဆင့္ထက္ ငယ္႐ြယ္သူ ေက်ာင္းသားေတြႏွင့္ မသင့္ေတာ္ဘူးဆိုေပမဲ့ ပထမတန္းဆင့္ ကေလးတစ္ေယာက္ဟာ ဤပုစၧာကို ေတြးေတာျခင္းအားျဖင့္ ေျဖရွင္းႏိုင္မွာပါပဲ တဲ့။ ၃၀၊ ၃၁၊ ၃၂ ရယ္လို႔ စဥ္းစားအေျဖရႏိုင္ပါသတဲ့။ နည္း အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ ရွာၾကည့္ အမွားေတြကုိဖယ္ရင္း အမွန္ေတြကို ရႏိုင္မွာေပါ့ သား။

(၄) အတိတ္အေတြ႔အၾကံဳမွ လြတ္ကင္းစြာ ေတြးေတာႏိုင္ဖို႔ သားကို ေမေမ ေလ့က်င့္ေပးရမည္။

ထုတ္လုပ္သည့္ Productive Thinking ကို မသံုးဘဲ နမူနာရွိၿပီးသားထဲကေန ဆပြားေတြးယူေသာ Re-productive Thinking ကိုခ်ည္း ေမေမတို႔က အသံုးျပဳေနသည့္အတြက္ ေမေမတို႔၏ အေတြးနယ္ပယ္မ်ား တင္းက်ပ္က်ဥ္းေျမာင္းကုန္ပါသည္။ အတိတ္ကၾကံဳခဲ့ဖူးသည့္ ျပႆနာႏွင့္ အေပၚယံမွာဆင္တူၿပီး အတြင္းအႏွစ္မွာ လံုးဝကြဲျပားေသာ ျပႆနာသစ္ကိုၾကံဳရသည့္အခါ ေမေမတို႔၏ ေျဖရွင္းနည္းေတြ မွားကုန္ေတာ့သည္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ေမေမတို႔ေတြးသည့္ Re-productive Thinking သည္ မူလအစစ္အမွန္ကို တူးဆြ ေတြးေခၚျခင္း မဟုတ္ဘဲ ရွိၿပီးသားကို ပံုတူပြားသည့္အေတြး ျဖစ္ေနေသာေၾကာင့္ပါပဲ။

နမူနာအားျဖင့္ ေမေမၾကားဖူးေသာ ဆြစ္(စ္)နာရီကုမၸဏီ အျဖစ္အပ်က္ကို ေျပာျပခ်င္သည္။
၁၉၆၈ ခုႏွစ္တြင္ နာရီထုတ္လုပ္စက္႐ံုလုပ္ငန္းကို ၿပီးခဲ့သည့္ရာစုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာကအတိုင္း ဆြစ္(စ္)က လႊမ္းမိုး ခ်ဳပ္ကိုင္ထားသည္။ အဲသည္အခ်ိန္မွာ အီလက္ထ႐ြန္းနစ္ျဖင့္ နာရီေရြ႕လ်ားဖို႔ ဆြစ္(စ္)ကပဲ ဆြစ္ဇာလန္ႏိုင္ငံမွာ တီထြင္ေဖာ္ထုတ္ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ တီထြင္မႈအသစ္ကို ထိုႏွစ္တြင္ ကမၻာ့နာရီကြန္ဂရက္(စ္)မွာ တင္ျပလိုက္သည့္အခါ ဆြစ္(စ္)ထုတ္လုပ္သူတိုင္းက ပယ္ခ်ခဲ့ၾကသတဲ့။ စက္႐ံုမွာ သူတို႔ၾကံဳေတြ႔ရၿပီးေသာအတိတ္ျဖစ္ရပ္ေတြအရ အနာဂတ္မွာ ေအာင္ျမင္မွာ မဟုတ္ဘူး....ဆိုေသာဆံုးျဖတ္ခ်က္ႏွင့္ေပါ့။ သို႔ေသာ္ဂ်ပန္ ဆီကိုကုမၸဏီကေတာ့ အဲဒီတီထြင္မႈကို တစ္ခ်က္ၾကည့္လိုက္ၿပီးသည့္ေနာက္ ဆက္လက္ႀကိဳးစားသြားလိုက္သည့္အခါ ကမၻာ့နာရီေစ်းကြက္တစ္ခုလံုး၏ အနာဂတ္ကို ေျပာင္းလဲေပးလိုက္သူအျဖစ္ ေအာင္ျမင္သြားေလသတဲ့။

သား သတိထားရမည္။
အရင္က သားေတြးခဲ့ဖူးသည့္ နည္းေတြအတိုင္း သား အျမဲေတြးေနမည္ဆိုပါက ကုိယ္ရၿပီးသားအရာေတြကိုပဲ အျမဲတမ္း ရေနလိမ့္မည္သား။ ဖန္တီးတီထြင္ဥာဏ္ ဆိုသည္မွာ အသိပညာဥာဏ္ရည္ႏွင့္ မတူပါ။ သားမရဖူးေသးသည့္အရာကို ပိုင္ဆိုင္ရရွိဖို႔ဆိုလွ်င္ သားမေတြးဖူးေသာ အေတြးသစ္ေတြကို ေတြးေတာၾကံဆေနဖို႔ လိုလိမ့္မည္။

(၅) အစဥ္အလာစည္းမ်ဥ္းေတြကို ခ်ိဳးေဖာက္ရဲဖို႔ သားကို တြန္းအားေပးရလိမ့္မည္။

အသစ္တစ္ခုဖန္တီးျခင္းဆိုသည္မွာ အမ်ားႏွင့္မတူျခင္း၊ အမ်ားအေတြးႏွင့္ ဆန္႔က်င္ ေဖာက္ထြက္ဖို႔ဆိုလွ်င္ သားမွာ အမ်ားႏွင့္ကြဲလြဲရဲသည့္သတၱိ ရွိေနရလိမ့္မည္။

ဥပမာ သားက ေက်ာင္းသားကေလးတစ္ေယာက္ ျဖစ္သည္ ဆိုပါေတာ့။ အမ်ားတကာ ေက်ာင္းသားေတြက မ်ဥ္း၏အျပင္မွာ အေရာင္ျခယ္ေနၾကခ်ိန္တြင္ သားသည္ စူးစမ္းစိတ္ျဖင့္ မ်ဥ္း၏အျပင္မွာ အေရာင္ျခည္လွ်င္ ပံုက ဘာပံုရသြားမလဲ ဟူေသာ အေတြးျဖင့္ အျပင္မွာ အေရာင္ျခည္ၾကည့္ရဲရလိမ့္မည္။ အဲသည္လို အေရာင္ျခည္မိသည့္အတြက္ ဆရာက၊ သူငယ္ခ်င္းေတြက ေဝဖန္လွ်င္ သား ရဲ႕ဝံ့စြာ ခံႏိုင္ရမည္။

ေမေမတို႔လူေလာကႀကီးသည္ ေဝဖန္႐ႈတ္ခ်သူမ်ား၊ ကန္႔ကြက္သူမ်ားျဖင့္ ျပည့္ေနခဲ့သည္ သား။ အမ်ားႏွင့္မတူေသာ အသစ္တစ္ခုခုကို သားလုပ္လွ်င္ သူတို႔ေတြက သားကို ေလွာင္ေျပာင္ၾကမည္၊ သို႔မဟုတ္ ကရုဏာေဒါသျဖင့္ ျပစ္တင္ၾကလိမ့္မည္။ အဲဒါကို ခံႏိုင္ရည္မရွိလွ်င္ သား ဘယ္ေတာ့မွ အသစ္တီထြင္ဖန္တီးသူ ျဖစ္မလာႏိုင္ပါ။ ဖန္တီးသူျဖစ္ဖို႔ သတၱိလိုပါသည္။

“ေၾကာ္ျငာေတြမွာ အ႐ုပ္ေတြ၊ ပံုရိပ္ေတြထက္ စကားလံုးေတြက ပိုၿပီး အေရးႀကီးတယ္”ဆိုေသာ အမ်ားလက္ခံသည့္ စည္းမ်ဥ္း အစဥ္အလာတစ္ခုကို Leo Burnett ဆိုသူက ခ်ိဳးေဖာက္ လိုက္သတဲ့။ သူသည္ ယေန႔ေခတ္မွာ မွတ္မိလြယ္ဆံုး အားေကာင္းလွေသာ ပံုရိပ္တို႔ကို ဖန္တီးတင္ဆက္ခဲ့သူ ျဖစ္သတဲ့။ ဥပမာ မာလ္ဘို႐ိုလူသားနဲ႔က်ားကေလးတိုနီ စသည့္ပံုရိပ္မ်ား ျဖစ္သည္.....တဲ့။ ေမေမ လံုးဝလက္ခံႏိုင္ပါသည္။ ေမေမအခုတေလာ ေတြ႔ေနရေသာ MTV channel မွာ လာတတ္သည့္ လီဗိုင္း(စ္) ဂ်င္းေဘာင္းဘီေၾကာ္ျငာကိုလည္း ေမေမႀကိဳက္သည္။ အခန္းထဲမွာ ရပ္ေနရာက နံရံေတြကို တြန္းထိုးေဖာက္ထြင္းထြက္၊ ဟိုးအျပင္ေလာကမွာ သစ္ပင္ျမင့္ႀကီးေတြ၏ ပင္စည္အတိုင္း ခြန္အားအျပည့္ တက္သြားၿပီး ေလထုထဲသို႔ လြင့္ပ်ံခုန္သြားေသာ လူငယ္တို႔၏ လြတ္လပ္မႈ၊ ေပါ့ပါးမႈ အရသာ။ အဲဒါ ဂ်င္းေဘာင္းဘီရဲ႕ အရသာေပါ့။ အခုျဖင့္ ေၾကာ္ျငာေတြအားလံုး စကားကနည္းနည္း၊ အ႐ုပ္ကမ်ားမ်ား ေခတ္သို႔ ေရာက္ပါၿပီ။

Fred Smith ဆိုသူက အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရဲ႕ ႏိုင္ငံပုိင္ စာတိုက္စနစ္တစ္ခုတည္းကသာလွ်င္ စာေဝခြင့္ရွိသည္ဆိုေသာ အစဥ္အလာတစ္ခုကို ခ်ိဳးေဖာက္ခဲ့သူျဖစ္သည္။ သူသည္ အခု ေမေမတို႔ တိုင္းျပည္အထိ ေခတ္စားေနေသာ Federal Express(Fed Ex) လုပ္ငန္းကို တည္ေထာင္ခဲ့သူျဖစ္သည္။
စည္းမ်ဥ္းအစဥ္အလာဆိုသည္မွာ တစ္ခါတစ္ခါက်ေတာ့ လူ၏ ဖန္တီးေတြးေခၚႏိုင္စြမ္းကို အက်ဥ္းခ်ထားေသာ မျမင္ရသည့္ အတားအဆီးေတြ ျဖစ္တတ္သည္။ အဲသည္ အတားအဆီးေတြကို စိတ္ေခၚလိုက္သည့္အခါက်မွ ကိုယ့္မွာရွိေသာ ျဖစ္ႏိုင္စြမ္းေတြ ျဖန္႔က်က္လာၿပီး စိတ္ကူးသစ္ေတြ ေပၚထြက္လာႏိုင္မွာ ျဖစ္သည္။

စည္းမ်ဥ္းအစဥ္အလာေတြကို ခ်ိဳးေဖာက္ၾကည့္ဖို႔ နည္းလမ္းတစ္ခုကေတာ့ “ဘာေၾကာင့္လဲ” ဆိုသည့္ ေမးခြန္းကို ထပ္ခါထပ္ခါ ေမးျမန္းဖို႔ပါပဲ။ ဘာေၾကာင့္ဒီအတိုင္းျဖစ္ရမွာလဲ၊ ဘာေၾကာင့္ သည္အစဥ္အလာကို လိုက္နာရမွာလဲ။ ထိုအခါ အေျဖတစ္ခုကို ရလာလိမ့္မည္။ ရလာေသာအေျဖေပၚမွာ ထပ္ၿပီး ေမးခြန္းထုတ္ၾကည့္ရဦးမည္။ ဘာေၾကာင့္လဲ။ အဲသည္နည္းအားျဖင့္ သားသည္ အစဥ္အလာစည္းမ်ဥ္းေတြကို ရင္ဆိုင္သည့္အခါ ရွင္းလင္းခ်က္တစ္ခုရေသာ္လည္း ေက်နပ္မေနဘဲ ေနာက္ထပ္ နည္းသစ္မ်ားျဖင့္ ခ်ဥ္းကပ္မိေပလိမ့္မည္။

သား သိထားတုန္းက အစဥ္အလာစည္းမ်ဥ္းကို ခ်ိဳးေဖာက္ဖို႔ ဆိုတာ လြယ္သည့္ကိစၥမဟုတ္။ သတၱိရွိဖို႔လိုသည္ ဆိုတာပါပဲ။


(၆) စိတ္ကူးအသစ္တစ္ခုရလာဖို႔ ပံုမွန္အေတြးေတြကိုပဲ ေမးခြန္းထုတ္ၿပီး ဆန္းစစ္ အေျဖရွာႏိုင္ေသးသည္ ဆိုတာ သားကိုေျပာျပရမည္။ အဲသည္ေမးခြန္း ခုနစ္ခုကို အဂၤလိပ္ေဝါဟာရ SCAMPER အျဖစ္ အစ စာလံုးမ်ားကို စုေပါင္းထားသည္။


တစ္ခါတုန္းက ေမေမရယ္၊ သားရယ္၊ သား၏မမရယ္ သစ္သားအတိၿပီးေသာ တံတားႀကီးတစ္ခု တည္ရွိရာ အင္းေရျပင္အက်ယ္ႀကီးသို႔ ေပ်ာ္ပြဲစားထြက္ခဲ့ၾကသည္ကို သားမွတ္မိပါလိမ့္မည္။ အဲသည္တုန္းက ဝါဆို ဝါေခါင္ ေရႀကီးခ်ိန္ျဖစ္သျဖင့္ အင္းေရျပင္မွာ ေရလွ်ံတက္ေနသည္။ အဲသည္မွာ တံတားေပၚ၌ ငါးမွ်ားေနၾကေသာလူေတြကို ေမေမတို႔ ခဏခဏ ျဖတ္ေက်ာ္ခဲ့ၾကသည္။ ထို႔ေနာက္ သားက ေမေမအား ပူဆာပါေတာ့သည္။

“သားသားလည္း ငါးမွ်ားခ်င္တယ္” တဲ့
သား၏ငါးမွ်ားခ်င္စိတ္မွာ ငါးမွ်ားသည့္ျမင္ကြင္းမွ ေက်ာ္လြန္သည့္အခါ ေမ့ေမ့ေပ်ာက္ေပ်ာက္ ျဖစ္သြားလိမ့္မည္ဟု ေမေမ ထင္ခဲ့မိ၏။ သို႔ေသာ္ သားကေလးက အစြဲအလန္းႀကီးလွသည္။ ေမေမ စိတ္ညစ္ခဲ့ရပါသည္။

သားဘယ္လိုလုပ္ၿပီး၊ ငါးမွ်ားလို႔ျဖစ္ပါ့မတုန္း၊ သား အသက္က၃ႏွစ္ပဲရွိေသးသည္၊ ေနာက္ၿပီး သားကို သူတစ္ပါး၏အသက္ ေသေစေသာသူအျဖစ္ ေမေမမျမင္ခ်င္။ သားမမွ်ားတတ္လို႔ ငါးမိသြားမွာ မပူပင္ရဘူးပဲထား၊ ငါးရွိႏိုင္မည့္ ေရ ပတ္ဝန္းက်င္မွာ သားကေလး ဘယ္လိုနည္းႏွင့္မွ် ၾကာၾကာထိုင္လို႔မျဖစ္။ ေမေမက အဲသည္အေတြးျဖင့္ သားအား တစ္လမ္းလံုး ေဖ်ာင္းဖ် ေခ်ာ့ေမာ့ခဲ့ရသည္။

သည္ေနရာမွာ ေမေမက လူႀကီးျဖစ္ေနသည့္အတြက္ အစဥ္အလာအေတြးေတြကိုသာ ေမေမ ေတြးေတာခဲ့မိသည္ကိုး။ သား၏ ငါးမွ်ားလိုျခင္းျပႆနာမွာ ေမေမဦးတည္ၿပီးေတြးသည္က ငါးအေကာင္၊ ေရ၊ ငါးမွ်ားတံ၊ ငါးမွ်ားခ်ိတ္၊ တီေကာင္ သို႔မဟုတ္ ငါးစာ၊ သူတစ္ပါး၏ အသက္၊ သူတစ္ပါး၏နာက်င္မႈ စသည္စသည္ျဖင့္ အစဥ္အလာအေတြးေတြပဲျဖစ္သည္။ ျပႆနာ၏ ျမင္သာေသာပံုသဏၭာန္ကို ႐ႈျမင္သည့္ အေတြး ဆိုပါေတာ့ သားရယ္။

သို႔ေပမဲ့ သား မမကေတာ့ ကေလးျဖစ္သည္။ သား မမက ငါးမွ်ားျခင္း၏ ပံုသဏၭာန္ကိုမေတြးဘဲ ေနာက္ခံတည္ရွိမႈကို ေတြးခဲ့သည္။

အိမ္ျပန္ေရာက္သည့္အခါ သားမမ ဘာလုပ္သည္ ထင္သလဲ။ သူ႔ေမာင္ေလးအတြက္ ငါး႐ုပ္ေလးေတြ ေရးဆြဲေတာ့သည္ သား။ စကၠဴျဖဴေပၚမွာ သူတတ္သေရြ႕မွတ္သေရြ႕ျဖင့္ ငါး႐ုပ္ကေလးေတြေရးကာ ေရာင္စံုခဲတံျဖင့္ ေဆးျခယ္လိုက္သည့္အခါ သားအတြက္ ေရာင္စံုငါးေတြ ရေတာ့သည္။ ထိုငါးကေလးမ်ားကို ကတ္ေက်းတစ္လက္ျဖင့္ အနားတြင္လိုက္ကိုက္လိုက္သည့္အခါ သားဖမ္းလို႔ရမည့္ ငါးေတြအျဖစ္ ၾကမ္းျပင္ေပၚမွာ ျပန္႔က်ဲလို႔ေပါ့။

“ဒီငါးေတြကို ေမာင္ေလးက ငါးမွ်ားတံတုတ္ေခ်ာင္းနဲ႔ ဖမ္းေပါ့ေနာ္၊ မမ အပ္ခ်ည္ႀကိဳးနဲ႔ ခ်ည္ေပးမယ္”
သမီး၏အေတြးကို ေမေမသိရေတာ့မွ ေမေမ့ေခါင္းထဲမွာ လက္ခနဲ အေတြးေပၚလာခဲ့သည္။
ဟုတ္သားပဲ။ သားအတြက္ အဓိကအေရးႀကီးတာက ငါးစစ္စစ္မဟုတ္၊ ေရျပင္မဟုတ္၊ ငါးမွ်ားတံစစ္မဟုတ္။ သားလိုခ်င္ေသာအရာကေလးကို သားလက္ထဲသို႔ ပါလာေအာင္ အမိအရ ဖမ္းယူၿပီး စိတ္ေက်နပ္ရမည့္ နည္းလမ္းတစ္ခုသာ လိုအပ္သည္။

အဲသည္ေတာ့မွပဲ ကမန္းကတန္း ရွာၾကံေတြးဆရသည္။ ငါးကေလးေတြကို တုတ္၏ႀကိဳးရွည္မွာ ခ်ိတ္ပါလာေအာင္ ဘယ္လို လုပ္ရပါ့မလဲ။

ေနာက္ဆံုးမွာ ေမေမတို႔ စာလည္းသင္ခဲ့ရေသာ၊ စာ မသင္ခင္ကလည္း ခဏခဏစမ္းသပ္ ေဆာ့ကစားခဲ့ဖူးေသာ သံလိုက္ႏွင့္ သံ၏ ဆြဲေဆာင္မႈကို သတိရသြားသည္။ ထို႔ေနာက္ သားကေလးက ေဘးမွာ ထိုင္ၾကည့္ေနစဥ္ ေမေမႏွင့္သားမမက သားအတြက္ ငါး႐ုပ္ကေလးေတြ၏ ဦးေခါင္းေနရာမွာ သံကြင္းေသးေသးေလးေတြ ေဖာက္စြပ္ၾကသည္။ ေမေမ့မွာ ကြင္းက်ယ္သီးတပ္ၿပီးဝတ္ဖို႔ ဝယ္ထားေသာ သံကြင္းေလးေတြ ပုလင္းႏွင့္အျပည့္ ရွိသည္ေလ။

ထိုသံကြင္းေလးေတြသည္ သံလုိက္ႏွင့္ထိလွ်င္ ကပ္ၿပီးပါလာမွာပဲ မဟုတ္လား။ ေမေမသည္ သံလုိက္တံုး အေသးေလးကို အပ္ခ်ည္ႀကိဳးျဖင့္ခ်ည္ၿပီး ထိုအပ္ခ်ည္ႀကိဳး အစရွည္ရွည္ကို တုတ္ကေလး၏အဖ်ားမွာ ထပ္ခ်ည္လိုက္ရ၏။ ကဲ.....ငါးမွ်ားတံေတာ့ ရၿပီ။ ငါးေတြကို ေရထဲခ်လို႔မရ။ သည္ေတာ့ ေရႏွင့္ အသြင္သဏၭာန္တူေသာ ဖန္ပုလင္းအၾကည္စားထဲမွာ ျဖန္႔က်ဲထားလိုက္သည္။

“ေဟာသည္မွာၾကည့္သား၊ ေမေမတို႔ ငါးမွ်ားမယ္၊ သားက ဒီတုတ္ေလးကိုကိုင္”
တုတ္တံေလးကို သားအား ကိုင္ေစၿပီး သံလိုက္တံုးကေလးကို ဖန္ပုလင္းထဲေရာက္ေအာင္ ခပ္ျဖည္းျဖည္းခ်ေပးလိုက္သည့္အခါ ငါးေလးတစ္ေကာင္က သံလိုက္တံုးကို ေျပးကပ္လာသည္။
“ငါးေလးတစ္ေကာင္မိၿပီ သားေရ”
သားသည္ ေမေမ့ထံမွ ငါးမွ်ားတံကေလးကို ဆြဲယူကာ စိတ္လႈပ္ရွားစြာ ရယ္ေမာ သေဘာက်ေနခဲ့ေလသည္။
“မိၿပီ၊ ငါးကေလးတစ္ေကာင္မိၿပီ၊ သားသားဖမ္းတာ”
ေတာ္ပါေသးရဲ႕ သားရယ္၊ သား မမကယ္ေပလို႔။
ေစာေစာ ေမေမေျပာေနသည့္ SCAMPER ဟူေသာ (ေမးအပ္သည့္) ေမးခြန္းခုနစ္ခုအေၾကာင္း ေလ့လာေတြ႔ရွိခဲ့သည္မွာ Alex Dsborn ျဖစ္သည္။

စိတ္ကူးသစ္တစ္ခုရဖို႔ အစဥ္အလာအေတြးေတြကို ေဟာသည္နည္းေတြနဲ႔ ျပဳျပင္မြန္းမံ၍ ရသည္တဲ့။
S= Substitute အစားထိုးၾကည့္မလား၊
C= Combine ေပါင္းစပ္ၾကည့္မလား၊
A= Adapt မွီျငမ္းျပဳမလား၊
M= Modify, Magnify ထူးကဲေအာင္ျပဳမလား၊ ခ်ဲ႔ထြင္ၾကည့္မလား၊
P= Put to other uses အျခားအသံုးျပဳမႈထဲ ထည့္ၾကည့္မလား၊
E= Eliminate ပယ္ဖ်က္ပစ္မလား၊
R= Rearrange, Reverse ျပန္စီစဥ္မလား၊ ေျပာင္းျပန္ လွန္ပစ္မလား၊

အဲသည္ေမးခြန္းေတြအားလံုးကို ေမေမတို႔ သိၿပီးသား၊ ေလာကမွာ ခဏခဏ ၾကံဳေတြ႔ အသံုးျပဳၿပီးသားပါ။ သို႔ေသာ္ ဖန္တီးတီထြင္သည့္ စိတ္ကူးသစ္တစ္ခုရဖို႔ ေမးျမန္းစစ္ေၾကာၾကည့္ရမည့္ ေမးခြန္းေတြ အျဖစ္ေတာ့ တစ္ခါမွ် စနစ္တက် သံုးမၾကည့္ဖူးခဲ့ေပ။

သားကေလးကို ထူးခၽြန္ထက္ျမက္သူ ျဖစ္ေစခ်င္လြန္း၍ ေမေမလက္လွမ္းမီသမွ် စာေတြကို ဖတ္႐ႈေလ့လာၾကည့္ေတာ့မွ ေမေမ သိလာခဲ့ရပါသည္။

တစ္ခုေတာ့ ေမေမ စိတ္မေကာင္းျဖစ္ရပါသည္။ သား မမႏွင့္ ပတ္သက္၍ပါ၊ သမီးအတြက္ႏွင့္ ေမေမ မခံခ်င္စိတ္ ဝင္မိသည္။

သားမမကို ေမေမေမြးၿပီးသည့္ေနာက္ သမီးကေလးတစ္ေယာက္အတြက္ လိုအပ္သည့္ဉာဏ္ရည္အသိႏွင့္ လိမၼာထူးခၽြန္မႈကို ေမေမ ရွာေဖြေပးႏိုင္ဖုိ႔အတြက္ ေမေမစာအုပ္ေတြ အမ်ားႀကီး ထပ္ဖတ္ခဲ့သည္။ မူလက ေလ့လာထားေသာ ကေလးစိတ္ပညာ အသိအျမင္ဗဟုသုတမ်ားကို ထပ္ထပ္တိုးၿပီး ေလ့လာခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ သမီးအတြက္ ေမေမ့ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္တြင္ ဖန္တီး တီထြင္ ပညာရွင္ Genius ျဖစ္ဖို႔ဟူေသာ အေတြး ပါပါရဲ႕လား။ ထိုအေတြးျဖင့္ ေမွ်ာ္လင့္မိခဲ့သည္ဆိုလွ်င္လည္း ထို အေတြးကို ယခုလိုေတာ့ သမီးဖတ္ႏုိင္ဖို႔ ေမေမခ်မေရးမိခဲ့ပါ။ ဘာေၾကာင့္ မေရးခဲ့မိပါသလဲ။ “သမီးမိန္းကေလး” ႏွင့္ “ထူးခၽြန္ဖန္တီးရွင္ Genius” အဟပ္ကြာသည္ ဟု ေမေမ့မသိစိတ္က လက္ခံထားခဲ့မိလို႔လား။

ေမေမဖတ္သမွ်မွတ္သမွ် စာအုပ္မ်ားက ေဖာ္ျပထားေသာ ထူးခၽြန္ဖန္တီးရွင္ Genius မ်ားသည္ အားလံုးလိုလို ေယာက်္ားေတြခ်ည္း ျဖစ္သည္။ သည္အတိုင္းဆိုလွ်င္ မိန္းမေတြမွာ ထူးခၽြန္ ဖန္တီးရွင္ျဖစ္ဖို႔ အရည္အခ်င္း မျပည့္မီဘူးဟု ေကာက္ခ်က္ခ်လိုက္ၾကၿပီလား။
အဲသည္လိုျဖင့္ ေမေမ အလြယ္တကူ လက္မခံခ်င္ပါ။

သား၏ မမသည္ အသက္ရွစ္ႏွစ္ပဲ ရွိေသးသည္။ အက္ဒြပ္ဒီဘိုႏိုကိုလည္း မသိ၊ “ျဖန္႔ထြက္ေတြးျခင္း” ဆိုတာ ကိုလည္းမသိ။ သို႔ေသာ္ သားအတြက္ ငါးကိုအစားထိုးရမည့္ ငါး႐ုပ္ကေလးေတြ ဖန္တီးဖို႔ေတာ့ သိသည္။ ျဖစ္ေအာင္လည္း သူႀကိဳးစားခဲ့သည္။ အခု သားကစားေနေသာ ငါး႐ုပ္ေလးေတြမွာ သားမမ ဒုတိယတန္းေက်ာင္းသူကေလး၏ ဖန္တီးမႈျဖစ္သည္။

ဒါေၾကာင့္ ေမေမယံုသည္။ သမီးမွာ တီထြင္ဉာဏ္ရွိသည္။ စိတ္ထက္သန္မႈရွိသည္။ ႀကိဳးစားလိုစိတ္ရွိသည္။ အဲသည္ အေျခခံစိတ္ဓာတ္ကို လူငယ္ဘဝမွာပါ ဆက္လက္တည္ျမဲဖို႔၊ စူးစမ္းဖန္တီးစိတ္ေတြကို တြန္းအားေပးဖို႔ ေမေမတို႔ လူႀကီးေတြမွာ တာဝန္ရွိသည္။ အဲသည္ ဖန္တီးစိတ္ေတြကို လူငယ္ဘဝကေန လူႀကီးဘဝအထိေရာက္ေအာင္ သယ္ေဆာင္က်င့္ၾကံဖို႔ကေတာ့ သားတို႔သမီးတို႔၏ တာဝန္ ျဖစ္သည္။

သမီးမိန္းကေလးေတြ ထူးခၽြန္သူျဖစ္မလာဘူးဆိုလွ်င္ အဲဒါ တားဆီးတတ္ေသာ ပတ္ဝန္းက်င္ေၾကာင့္ပဲ။
ေမေမကေတာ့ ေမေမ့တာ၀န္ကို အခုကစၿပီး ေဆာင္႐ြက္ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေတာ့မည္။

(၇) ပထမဆံုး ေျခလွမ္းအျဖစ္ သားတို႔သမီးတို႔၏ မွတ္ဉာဏ္ အရည္အခ်င္းႏွင့္ပတ္သက္၍ ေမေမသတ္မွတ္ထားေသာ တန္ဖုိးမ်ားကို ျပင္ဆင္ေလွ်ာ့ခ်လိုက္ေတာ့မည္။

မွတ္ဉာဏ္ဆိုသည္မွာ ဦးေႏွာက္တြင္း အကန္႔တစ္ခု၏ အရည္အေသြးတစ္ခုသာ ျဖစ္သည္။ တစ္နည္းဆိုရလွ်င္ ဦးေႏွာက္၏ မ်ားျပားလွစြာေသာ တာဝန္ေတြထဲမွ တစ္ခုသာျဖစ္သည္။ မွတ္ဉာဏ္ႏွင့္ တီထြင္ဖန္တီးဉာဏ္သည္ တစ္ျခားစီ တစ္ကန္႔စီ ျဖစ္သည္။ ေျပာရလွ်င္ေတာ့ တစ္ခါတစ္ခါ မွတ္ဉာဏ္သည္ လူ၏ ဖန္တီးၾကံဆဉာဏ္ကို တားျမစ္ပိတ္ပင္ေသာ သေဘာ ပင္ရွိတတ္သည္။

ဒါေၾကာင့္ သားတို႔သမီးတို႔အတြက္ ေမေမဂုဏ္ယူနည္းေတြ ေျပာင္းလဲရေတာ့မည္။
စာတစ္ပုဒ္ကို ႏႈတ္တိုက္က်က္မွတ္ရာတြင္ အခ်ိန္ ျမန္ျမန္ႏွင့္ အလြယ္ရသည့္ အရည္အခ်င္းအတြက္ ေမေမ ဂုဏ္မယူခ်င္၊ ေက်နပ္ေရာင့္ရဲမေနခ်င္။ အတန္းထဲတြင္ အဆင့္တစ္ေတြႏွစ္ေတြ မရလို႔လည္း သားတို႔အေပၚ ေမေမ အားမလိုအားမရ မျဖစ္သင့္။ ျပႆနာတစ္ခုကို စနစ္က်က် ေလ့လာဆန္းစစ္ၿပီး နားလည္သေဘာေပါက္သည့္ ဉာဏ္ရည္ကို ေမေမ ဂုဏ္ယူမည္။ ဆင္တူ႐ိုးမွား ျပႆနာပဲလာလာ ဖန္တီးၾကံဆစိတ္ျဖင့္ ေျဖရွင္းၿပီး တစ္ဆင့္ၿပီးတစ္ဆင့္ ေအာင္ျမင္သြားမႈကိုသာ ေမေမ ဂုဏ္ယူမည္။

(၈) လူ႔ေလာကမွာ ပို၍ပို၍ ဖန္တီးၾကံဆႏိုင္ဖို႔ သားဟာ လူ ၄ ေယာက္ျဖစ္ဖို႔ လိုသတဲ့သား။ အရည္အခ်င္း ၄ မ်ိဳးရွိဖို႔ ဆိုပါေတာ့သားရယ္။ Roger Von Oech ဆိုသည့္ ပုဂၢိဳလ္က သတ္မွတ္ထားေသာ မွတ္သားစရာ အခ်က္ေတြပါ။


သတင္းအခ်က္အလက္အသစ္ေတြကို ရွာေဖြေနသည့္အခါ သားသည္ နယ္ပယ္သစ္ရွာေဖြသူ Explorer အျဖစ္ က်င့္ၾကံရမည္။
သားမွာ ရရွိလာေသာ အရင္းအျမစ္ သယံဇာတေတြကို စိတ္ကူးသစ္အျဖစ္ အသြင္ေျပာင္းသည့္အခါ သားသည္ အႏုပညာရွင္ Artist ျဖစ္ရမည္။

သားမွာရရွိေသာစိတ္ကူးသစ္၏ အက်ိဳးအျမတ္ကို ခ်င့္ခ်ိန္ စစ္ေဆးသည့္အခါ သားသည္ တရားသူႀကီး Judge ျဖစ္ရမည္။ သား၏ စိတ္ကူးသစ္ကို မွန္ကန္သည္ဟု ဆံုးျဖတ္ၿပီး လႈပ္ရွားေဆာင္႐ြက္သည့္အခါ သားသည္ စစ္ထြက္သူရဲေကာင္း Warrior ျဖစ္ရမည္…..တဲ့။

နယ္သစ္ရွာေဖြသူ Explorer မျဖစ္မွာကို သား စိတ္မပူပါနဲ႔ သား။ လူငယ္ေတြမွာ စပ္စုစိတ္၊ စူးစမ္းသိျမင္လိုစိတ္ေတြ ရွိပါသည္။ လူငယ္ေတြ၏ ေမးခြန္းေမးလိုစိတ္ကို ႐ိုက္ခ်ိဳးမပစ္မိဖို႔ ေမေမတို႔ လူႀကီးေတြကသာ ႀကိဳးစားက်င့္ၾကံ ယူရမွာပါ။

အႏုပညာရွင္ Artist မျဖစ္မွာကိုလည္း သား စိုးရိမ္ဖို႔မလိုပါ။ ကေလးတိုင္းသည္ ဖန္တီးဉာဏ္ရွိၾကပါသည္။ ပီကာဆို ဟူေသာ ပန္းခ်ီဆရာႀကီးတစ္ေယာက္က ေျပာဖူးသည္။

“ကေလးတိုင္း ကေလးတတိုင္းဟာ အႏုပညာရွင္ပါပဲ။ ျပႆနာကဘာလဲဆိုေတာ့ အဲဒီကေလးႀကီးျပင္းလာတဲ့အခါ အႏုပညာရွင္အျဖစ္ ဆက္လက္တည္ျမဲေနႏိုင္ဖို႔ပါပဲ” တဲ့။

“သားအႏုပညာရွင္ အျဖစ္ ဆက္လက္တည္ျမဲႏိုင္ဖို႔ သား ဘာေတြလုပ္္ရမလဲ” ဟု ေမးလာခဲ့လွ်င္ အေျဖေတြက အဆင့္သင့္ ရွိပါသည္သား။ ေဟာသည္အရည္အခ်င္းေတြ သား က်င့္ၾကံအားထုတ္ရမည္။

မွီျငမ္းရမည္၊ စိတ္ကူးျဖန္႔က်က္ရမည္၊ အေတြးေတြကို လိုအပ္လွ်င္ေျပာင္းျပန္လွန္ရမည္၊ အေတြးေတြကုိ ဆက္သြယ္ရမည္၊ ႏႈိင္းယွဥ္ရမည္၊ ဖ်က္ပယ္ရမည္၊ ဟာသျဖင့္ ရယ္ပြဲဖြဲ႔ပစ္ႏိုင္ရမည္ တဲ့။

တရားသူႀကီး အရည္အခ်င္းကလည္း သားအတြက္ အလြန္အေရးႀကီးပါသည္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ သား ရလာသည့္ စိတ္ကူးသစ္ကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ဖို႔ စစ္သူႀကီးတစ္ေယာက္လို ရဲဝံ့စြာ တိုက္ခိုက္ ေဆာင္႐ြက္ရေတာ့မည္ဆိုေတာ့ သားတိုက္ခိုက္ဖို႔အထိ ထိုင္တန္ေသာ မွန္ကန္ေသာ စိတ္ကူးသစ္ ဟုတ္မဟုတ္ သား ဆံုးျဖတ္ႏိုင္ရမည္ေပါ့။ မထိုင္တန္ေသာ စိတ္ကူးသစ္တစ္ခုအတြက္ သား စြန္႔စား တိုက္ခိုက္လိုမည္ မဟုတ္ပါ။

တရားသူႀကီး ရာထူးအတြက္ သား ခ်င့္ခ်ိန္တတ္ရမည္။
Grant Heidrich ဟူေသာ ပုဂၢိဳလ္ကေျပာခဲ့သည္ သား။
“ေသြးပူေလ့က်င့္ခန္းအတြက္ အခ်ိန္အၾကာႀကီးယူၿပီး ျဖဳန္းတီးေနခဲ့ရင္ မင္းဟာ အေျပးၿပိဳင္ပြဲကို လြဲရလိမ့္မယ္။ ေသြးပူေလ့က်င့္ခန္းကို လိုသေလာက္ မလုပ္မိျပန္ရင္လည္း မင္းဟာ ၿပိဳင္ပြဲကို ၿပီးဆံုးေအာင္ ေျပးႏိုင္မွာမဟုတ္ဘူး” တဲ့။

ဒီေတာ့ သားမွာ ေဟာဒါေတြ လိုေသးသည္။
ရည္မွန္းခ်က္ကို ဓမၼဓိ႒ာန္က်က် သား ေလ့လာရမည္။
အေကာင္းေတြ အက်ိဳးေတြကုိ သိရမည္။ အဆိုးႏွင့္ အျပစ္ေတြကုိ သိရမည္။
ေအာင္ျမင္ဖို႔ျဖစ္ႏိုင္ေျခမ်ားႏွင့္ ႐ံႈးနိမ့္ခဲ့လွ်င္ ဘယ္လို ျပန္ဆပ္ရမလဲ သိရမည္။
အခ်ိန္ကိုက္ၿပီလား၊ စိတ္ကူးကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ဖို႔ အသင့္ေတာ္ဆံုးအခ်ိန္လား သိရမည္။
ဘက္လိုက္မႈေတြ တမ္းညြတ္မႈေတြ ပါေနသလား၊ ဆန္းစစ္ရမည္။
ေနာက္ဆံုးမွာေတာ့ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ဟာ ဘာလဲ ဟု သိရမည္။
တရားသူႀကီးအျဖစ္ ဆံုးျဖတ္ၿပီးလွ်င္ေတာ့ စစ္ထြက္ သူရဲေကာင္း အျဖစ္ သတၱိရွိရွိ ရဲရင့္စြာတိုက္ခိုက္ေပေတာ့ သား။
အဲသည္လို ယံုၾကည္ရာ စိတ္ကူးသစ္တစ္ခုအတြက္ သား တိုက္ခိုက္သည္ ဆိုသည့္အခါ…….
သားသတၱိ ရွိပါ။
သား၏ ရည္႐ြယ္ခ်က္ကိုေရာက္ဖို႔ နည္းဗ်ဴဟာေတြ စီစဥ္ပါ။
သားအေနႏွင့္ ဘာကုိစေတးရဲသလဲဟု ေတြးပါ။
ဆံုး႐ႈံးမႈ၏ ေနာက္ဆက္တြဲ အရာမ်ားကို ႀကိဳစဥ္းစားပါ။
ေရွ႕ဆက္တက္ပါ။
သားကို ဘယ္အရာေတြက ေႏွာင့္ေႏွးေအာင္ တားဆီးေနသလဲ သိျမင္ပါ။
သားရဲ႕စြမ္းအင္ကို ပညာရွိစြာ အသံုးခ်ပါ။
လဲက်သြားသည့္အခါ ျပန္ထပါ။
ဘယ္ေလာက္အထိ သားဇြဲႀကီးရမလဲ ကိုယ့္ကိုယ္ကို ေမးပါ။
သားရဲ႕ အ႐ႈံးေတြကေန သင္ခန္းစာယူၿပီး ေအာင္ႏိုင္မႈကို ရယူပါ။
ဖန္တီးတီထြင္စိတ္ဟာ လူ႔ေလာကမွာ ဘယ္ေလာက္ အေရးပါသလဲဟု သား သိေစခ်င္လွသည္။

ေလာကႀကီးမွာ အစစ္အမွန္ အေပ်ာ္႐ႊင္ဆံုး လူသား ရယ္လို႔ ႏွစ္မ်ိဳးပဲရွိသတဲ့။ တစ္မ်ိဳးက ကေလးေတြ၊ ေနာက္တစ္မ်ိဳးက ဖန္တီး တီထြင္ပညာရွင္ျဖစ္ေသာ လူနည္းစုကေလး…….တဲ့။

ေမေမကေတာ့ သားႏွင့္သမီးကို ဘဝတစ္ေလွ်ာက္လံုးမွာ အစစ္အမွန္ ေပ်ာ္႐ႊင္ခ်မ္းေျမ႕ေစခ်င္ပါသည္။

က်မ္းကိုး
Thinking like a Genius by Michael Michalko
(The Futurist, May,1998)
Thinking the unthinkable by Bill Costello
(The Futurist, May,1999)
A Kick in the sea of the pants by Roger Von Oech
တီထြင္ဖန္တီးေတြးေတာမႈသို႔ ေျခလွမ္း၄ရပ္( ေမာင္ျမင့္ေဇာ္)

(ျဗဴတီမဂၢဇင္း ၂၀၀၂ ေအာက္တိုဘာ)